WOORDEN   Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω    
NAMEN Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω    
AUTEURS A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X IJ Z
 
 
HET KARAKTER VAN DE WETTEN
 
OORSPRONG
De gemeenschap van de πόλις was verbonden door de νόμος1. De oorsprong
van de νόμος werd als goddelijk gezien. Codificatie van het recht door
wetgevers moest dan ook door de goden gesanctioneerd worden. Dit gebeurde
door middel van orakels, met name dat van de god Apollo te Delfi.
 
Eerste sanctionering van Lycurgus’ wetgeving
Omdat het koningschap in een toestand van verval verkeert, verwacht heel
Sparta1 alleen nog van Lycurgus1 hulp. Hij wordt teruggeroepen van zijn reizen.
Lycurgus staat een revolutionaire herziening van de wetten voor. Daarom heeft
dringende behoefte aan goddelijke sanctionering bij de taak die hem wacht. Hij
reist naar Delfi. Daar wordt bij monde van de Pythia, de priesteres van het
orakel, zowel zijn persoon als de door hem op te stellen code van goddelijk
gehalte verklaard.
 
Plutarchus, Lycurgus 5,1-3
1. Οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι τὸν•
τὸν Λυκοῦργον ἐπόθουν: ποθέω kan niet alleen met de genitivus maar ook met de accusativus geconstrueerd worden.
Λυκοῦργον ἐπόθουν ἀπόντα•
ἀπόντα: predicatief participium, congruerend met Λυκοῦργον.
καὶ
μεταπέμποντο πολλάκις, ὡς•
ὡς...τοὺς βασιλεῖς...ἔχοντας,...φύσιν...οὖσαν: in plaats van ὡς (geeft subjectieve reden aan) + genitivus absolutus.
τοὺς μὲν βασιλεῖς•
βασιλεῖς: = βασιλέας.
ὄνομα•
ὄνομα καὶ τίμην: sc. τῶν βασιλέων.
καὶ τιμήν, ἄλλο•
ἄλλο...μηδὲν διαφέρον: verder niets dat verschilde; in het klassie Grieks zou οὐδέν gestaan hebben.
δὲ μηδὲν διαφέρον τῶν πολλῶν ἔχοντας, ἐν ἐκείνῳ δὲ φύσιν ἡγεμονικὴν
καὶ δύναμιν ἀνθρώπων•
ἀνθρώπων: genitivus obiectivus, afhankelijk van ἀγωγὸν.
ἀγωγὸν οὖσαν. οὐ μὴν οὐδὲ τοῖς βασιλεῦσιν ἦν
ἀβούλητος ἡ παρουσία τοῦ ἀνδρός, ἀλλ᾿ ἤλπιζον ἐκείνου συμπαρόντος
ἧττον ὑβρίζουσι•
ὑβρίζουσι: predicatief participium, congruerend met πολλοῖς.
χρῆσθαι•
χρῆσθαι: (+ dat.) te maken hebben met.
τοῖς πολλοῖς. 2. ἐπανελθὼν οὖν πρὸς οὕτω
διακειμένους εὐθὺς ἐπεχείρει τὰ παρόντα κινεῖν καὶ μεθιστάναι τὴν
ποιλτείαν, ὡς•
ὡς...οὐδὲν ἔργον οὐδὲ ὄφελος: sc. ὄν;
in plaats van ὡς (geeft subjectieve reden aan) + genitivus absolutus.
τῶν•
τῶν κατὰ μέρος νόμων: de genitivus hangt van ἔργον en ὄφελος af;
μέρος, τό: deel;
κατὰ μέρος: naar deel, in detail.
κατὰ μέρος νόμων οὐδὲν ἔργον•
ἔργον: ἔργον ἐστί τινος: iets is werkzaam/iets werkt.
οὐδὲ ὄφελος, εἰ•
εἰ μή τις...διαίτης: conditionele bijzin;
τις: subject;
ἄρξεται (+ gen.): predicaat;
ἐκτήξας en μεταβαλὼν: predicatieve participia, congruerend met τις.
μή
τις ὥσπερ•
ὥσπερ σώματι πονηρῷ καὶ γέμοντι παντοδαπῶν νοσημάτων: de dativusgroep (hoofdwoord: σώματι) hangt van ἐκτήξας en μεταβαλὼν af en geeft de belanghebbende zaak aan.
σώματι πονηρῷ καὶ γέμοντι παντοδαπῶν•
παντοδαπῶν νοσημάτων: de genitivus (partitivus) hangt van γέμοντι af;
genitivus partitivus: genitivus die het groter geheel aangeeft waarvan een deel genomen wordt.
νοσημάτων τὴν•
τὴν ὑπάρχουσαν ἐκτήξας καὶ μεταβαλὼν κρᾶσιν: (medisch-technische terminologie) i.e. door wijziging van de sterkte van de samenstelling van de elementen (bloed etc.) waaruit het lichaam bestaat.
ὑπάρχουσαν ἐκτήξας καὶ μεταβαλὼν κρᾶσιν ὑπὸ•
ὑπὸ φαρμάκων καὶ καθαρμῶν: de voorzetselgroep hangt van ἐκτήξας en μεταβαλὼν af en staat in plaats van φαρμάκοις καὶ καθαρμοῖς;
καθαρμοῖς: door purgeermiddelen.
φαρμάκων καὶ καθαρμῶν
ἑτέρας ἄρξεται•
'ἄρξεται καινῆς διαίτης: ἄρχομαί τινος: (met) iets beginnen.
καινῆς διαίτης. 3. διανοηθεὶς δὲ ταῦτα πρῶτον μὲν
ἀπεδήμησεν εἰς Δελφούς· καὶ τῷ θεῷ θύσας καὶ χρησάμενος•
χρησάμενος: χρήομαι: een orakel vragen.
ἐπανῆλθε τὸν
διαβόητον ἐκεῖνον χρησμὸν κομίζων, ᾧ θεοφιλῆ•
θεοφιλῆ...θεὸν...ἄνθρωπον: drie predicatieve accusativi (1 x adi., 2 x subst.), congruerend met αὐτὸν.
μὲν αὐτὸν ἡ Πυθία
προσεῖπε•
προσεῖπε: aor., cf. προσαγορεύω.
καὶ θεὸν μᾶλλον ἢ ἄνθρώπον, εὐνομίας•
εὐνομίας: de genitivus hangt van χρῄζοντι af.
δὲ χρῄζοντι•
χρῄζοντι: sc. αὐτῷ; het geïmpliceerde αὐτῷ hangt van διδόναι en καταινεῖν af.
διδόναι•
διδόναι καὶ καταινεῖν...τὸν θεὸν: accusativus cum duobus infinitivis, afhankelijk van ἔφη;
καταινεῖν: + geïmpliceerde objectsaccusativus (εὐνομίαν).
καὶ καταινεῖν ἔφη τὸν•
τὸν θεὸν: i.e. Apollo.
θεὸν ἣ•
ἣ: heeft εὐνομίας (en het bij καταινεῖν geïnpliceerde εὐνομίαν) als antecedent.
πολὺ•
πολὺ κρατίστην τῶν ἄλλων...πολιτειῶν:
πολὺ + superlativus: verreweg;
ἄλλων: redundant.
κρατίστη τῶν ἄλλων ἔσται•
ἔσται: de tijd van de directe rede is vastgehouden.
πολιτειῶν.
 
Vertaling
Tekst
Aantekeningen
 
  Flavius Josephus
  Andere auteurs
Omhoog